ENGELLİLER İÇİN HATAY DEPREM RAPORU
6 Şubat 2023 tarihinde ülkemizin doğusunda gerçekleşen ve toplam 10 ilimizi etkileyen, Türkiye saati ile 04.17’de ve 13.24’te merkez üssü Pazarcık (Kahramanmaraş) ve Elbistan (Kahramanmaraş) ve 20 Şubat'ta Hatay (Defne) 6,4 olan üç deprem (Mw 7,7, Mw 7,6, 6,4) meydana gelmiştir.
Hatay'da deprem sonucu 20 bin civarında hayatını kaybeden vatandaşın yanı sıra 24 binin üzerinde yaralı mevcuttur. Ülkemiz nüfusunun %12,7'si yani yaklaşık 10 milyonunu engelli bireyler oluşturmaktadır. Bu da Hatay'ın 1.686.043 nüfusunun yaklaşık 200.000'inin engelli bireylerden meydana geldiğini göstermektedir. (Suriye'lilerle ilgili net veriye ulaşılamamıştır.) Yaptığımız tespitlere göre, ülkemizde ilgili mercilerin öncesinde engelli bireyler için yaptığı analiz çalışması olmadığı için kesin olmamakla birlikte yaptığımız saha çalışmaları ile 6 Şubat 2023 depremi sonucunda Hatay il genelinde toplam 220 engelli bireyin enkaz altında kalarak hayatını kaybettiği tespit edilmiştir. Ayrıca depremden Hatay’da bulunan yaklaşık 200.000 engellinin 30.000'i doğrudan evleri yıkılarak veya ağır hasar alarak, 100.000’i dolaylı olarak evleri orta ve hafif hasar görerek etkilenmişlerdir. 200.000 engelli bireyin tamamı psikolojik olarak depremden oldukça etkilendikleri tespit edilmiştir.
6 Şubat deprem saatinden itibaren, engelli bireylerin ihtiyaçlarıyla ilgili çoğu engelli bireyin aranmadığı tespit edilmiştir. Bu sebeple medikal cihazı göçük altında kalan engelli bireyler büyük zorluklar yaşamışlardır. Ayrıca kişiye özel çadır ve konteyner verilmeyip, çadırkent ve konteynerkente topluma uygulaması doğru bir uygulama olmakla birlikte, otizmli ve orta ile ağır engelli bireylerin, toplu yerlerde yaşama hazır olmadıkları düşünüldüğünde engelli bireylere bir ayrıcalık tanınması gerekirdi. Engelli bireylerin, ailesinin yüksek yararı için aileye özel konteyner ve çadır uygulaması ilk 2 haftada yok denecek kadar azdır. Bir diğer mağduriyet ise tuvalet mağduriyetidir. Depremin ilk günlerinde bedensel engelli bireyler, tuvalet ihtiyaçlarını gidermekte büyük sıkıntılar yaşamışlardır. Tuvalet ihtiyacını giderebilecek hiçbir düzenek kurulmamamıştır sonrasında da sağlamcı anlayış ön plana çıkmış ve yine engelli bireyler unutulmuştur. Engelli bireylerin tuvalet ve hijyen ihtiyaçlarını karşılayabilecekleri uygun ortamlar oluşturulmamıştır.
Vefat eden engelli birey sayısının toplam vefat eden engelli sayısına göre oranının toplumda ki toplam engelli birey oranına göre bu denli düşük olmasının en büyük sebebi, engelli bireylerin daha çok kırsal bölgelerde veya engellerinden dolayı az katlı binalarda yaşıyor olmalarıdır. 6 Şubat depreminde kırsal bölgelerde ve az katlı binalarda çok fazla yıkım ve ölüm meydana gelmemiştir.
Deprem sonucunda enkazdan kurtarılan bireylerin %30 oranında engelli kalacağı düşünülmektedir. Engelli kalacak olan bireylerle ilgili acil bir eylem planı hazırlanıp kamuoyu ile paylaşılmalıdır. Bundan sonra ki süreçte, deprem bölgesinde yaşadığımız göz önüne alınarak, depremden sağ çıkan bireylerin en az %30'unun engelli kalacağı gerçeği ile engelli bireylere yönelik çalışmalar yapılmalıdır. Önceden engelli olan ve deprem sonucunda engelli kalan bireylere yönelik ruhsal ve bedensel rehabilitasyon süreci biran evvel başlamalıdır.
Ölenlere Allah'tan rahmet, yaralılara acil şifa, tüm depremzedelere ve ülkemize geçmiş olsun dileklerimizi iletiyoruz.
25.02.2023
SERHAT GÖKPINAR
ENGELSİZ DÜNYA FEDERASYONU BAŞKANI
